Afgelopen week in het nieuws: een Aldi supermarkt in Utrecht heeft het betalen met contant geld in de ban gedaan. Sterker nog, je komt zonder creditcard die hele supermarkt niet meer in. Het is vragen om massaal proletarisch winkelen.
Ik kan me herinneren, ergens in de jaren tachtig, dat het verplicht werd om een bankrekening te hebben. Tot die tijd kon je een cheque toegestuurd krijgen en deze verruilen voor contant geld. Je uitgaven, en je inkomsten, kunnen sindsdien via je bankrekening in de gaten worden gehouden. Geld is een controlemiddel. Wie er weinig van heeft en het niet kan wegsluizen naar het buitenland is daar per definitie de dupe van. Gemeentelijke sociale diensten bijvoorbeeld, die willen bankafschriften zien. Als altijd zijn het mensen met weinig geld die maximaal gecontroleerd worden. Wat dat betreft overigens wel een recente gunstige ontwikkeling die hier even het vermelden waard is. Doe er je voordeel mee: het aanleveren van bankafschriften valt volgens de Centrale Raad van Beroep niet onder de inlichtingenverplichting.
Nu werd dit juridisch dus met succes aangevochten, maar reken er maar niet op dat het zo blijft. Zulke gaatjes worden altijd snel weer gedicht in de wet. En het zal je niks verbazen: ‘legale’ en ‘illegale’ kapitalisten hebben nergens last van. Die doen aan witwassen, investeren hun poen waar dat gunstig is, speculeren met huizen en weten de belastingparadijzen goed te vinden. Hun werelden overlappen en vermengen met het grootste gemak en het maakt voor ons niet uit welke van hen buiten of binnen de wetten van de staten opereren en profiteren van uitbuiting.
Sinds die dag dat het verplicht werd een rekening te hebben is het gebruik van contant geld steeds verder in het verdachtenhoekje terecht gekomen. Contant geld wordt al gauw geassocieerd met ‘zwart’ geld en dus ‘illegaal’ verkregen. NB. Valt het je ook op dat ‘legaal’ geld ‘wit’ heet en ‘illegaal’ geld ‘zwart’? Over racisme in het taalgebruik gesproken! Maar dat terzijde.
Het grootste probleem is de eenvoud waarmee mensen te verleiden zijn om alles met pasjes en telefoonapps te doen. Is dat gemakzucht? Bang om bestolen te worden van dat beetje kleingeld op zak? Hoe dan ook, vergeten wordt dat er mensen zijn die geen rekeningnummer kunnen krijgen. En wie geen bankrekening heeft, komt door al die cashloze mensen dus ook niet meer zo makkelijk aan geld.
Ik draag principieel contant geld bij me. Zo moeilijk is het niet: je vraagt gewoon bij de supermarkt om even wat extra te pinnen als je daar de boodschappen betaalt met je pas. Je hebt die pas, je hebt dat privilege. Zorg dat je cash aftapt! Zo bezoek je ook nog eens een vriendelijk persoon achter de kassa die daar voor een mager rotloontje zich achter die kassa zit te vervelen omdat steeds meer mensen van de zelfscan gebruik maken. En je hoeft er niet eens voor naar een pinautomaat die nogal eens leeg of stuk is. Contant geld is handig en beter voor je privacy, voor kleine uitgaven en om minder controle toe te staan op je uitgaven, en het meeste nog om te kunnen geven op straat aan die straatmuzikant of die dakloze die geld nodig heeft, zonder dat die aan jou hoeft te verantwoorden waarvoor.
Het gebeurt me steeds vaker de laatste tijd: ik kom iemand tegen op straat die ik wat geld wil geven, pak mijn portemonnee en vis er wat munten uit. Mensen in mijn gezelschap verkopen op zo’n moment steeds vaker nul op rekest: “Nee, ik heb geen contant geld”. Het tegenwoordig zo populaire ‘tikkie’ kan de rekeningloze persoon je niet sturen dus die is nog wel even bezig om het benodigde geld bij elkaar te schrapen die dag. Is het niet het vooroordeel dat het geld wel aan drank of drugs op zal gaan wat vaak als excuus wordt gebruikt om geen geld te geven, of het verbod op ‘bedelen’ en overigens ook op het slapen op straat, dan is het wel de onnadenkendheid waarmee iedereen zich maar apps laat aansmeren die ervoor zorgt dat op straat levende mensen zonder geld en zonder bankrekening steeds meer in de problemen komen. Dat alles terwijl de liefhebbers van al dat betaalgemak alle geldstromen, hoe klein ook, laten verlopen onder het – ik zeg het nog maar eens – spiedend oog van de staat. En dat brengt me op het volgende:
Je kunt je er natuurlijk niets van aantrekken dat de staat steeds meer van je weet. Dat is je privilege. Maar er zijn mensen die genoodzaakt zijn zich zoveel mogelijk te verstoppen voor die staat. Mensen van wie het bestaan onzichtbaar is, hetzij omdat ze onzichtbaar worden gemaakt, hetzij doordat ze zich verschuilen uit vrees gevonden te worden. En dat zijn mensen die ook geen rekeningnummer hebben: mensen zonder papieren, veelal ook nog dakloos, nu driedubbel gepakt door de staat die ze het leven hier onmogelijk wil maken.
Als we spreken van solidariteit met mensen zonder papieren, dan is het bij je hebben van contant geld daar beslist onderdeel van. Kom je op een benefiet, mik wat geld in die pot. Koop met contant geld de dingen die mensen maken, betaal als mier met je contante geld die krekel die muziek zit te maken. Of geef gewoon, zonder dat iemand iets hoeft te vragen en zonder dat je zelf vraagt waarvoor. Geld inzamelen? Doe het niet alleen via internet crowdfunding en online donaties. Doe het ook contant. We maken het de staat veel te makkelijk om mensen in de verdomhoek te trappen en daar te laten creperen. We maken het de staat ook veel te makkelijk om mensen in de gaten te houden die ondersteuning bieden. Ondersteuning die internationaal steeds meer onder druk komt te staan door het strafbaar stellen ervan. Het contant opzetten van financiële support op zowel individueel vlak als wanneer steun en actie worden georganiseerd onttrekt die support aan het oog van de staat. Maar dan moeten individuen dus wel contant geld op zak hebben. Het is noodzaak, zelfs van levensbelang, om het uitsluiten van mensen die geen rekening hebben actief tegengaan.
Op het No Border Camp dat in augustus plaatsvindt zul je dan ook geen pinautomaat aantreffen. De oproep luidt: neem contant geld mee. En dat moeten we vaker doen, gewoon zeggen: contant geld meenemen.
Nu kan het nog! Want laten we niet vergeten: zolang we blijven betalen met contant geld is het lastiger om het af te schaffen. Daarentegen: hoe meer mensen zich het gemak laten aanpraten van de vele apps, des te sneller zijn we straks aangeland in een samenleving waarin contant geld definitief taboe en afgeschaft wordt. En daar hebben dan ook al die ‘zwart’ werkende mensen in precaire baantjes last van. Want wie officieel niet bestaat, is overgeleverd aan ‘zwart’ werk dat veelal contant moet worden betaald. De invoering van de koppelingswet zorgde daar op 1 juli 1998 voor.
Als laatste: die supermarkt waar ik mee begon. Dat is niet het enige probleem. Op steeds meer plaatsen wordt betalen met contant geld lastig tot onmogelijk gemaakt. Probeer maar eens op een treinstation een kaartje te kopen bijvoorbeeld. Of in de bus. Lukt het nog? Hoe lang nog? Merk je ook hoe de invoering van de OV-pas* je bewegingen controleert of ben je die zeldzame persoon die de moeite heeft genomen een anonieme pas aan te schaffen? En hoe lang kan dat nog?
Reizen? ‘Slegs vir pashouders’.
Wie geen of weinig geld heeft, heeft het recht om mee te nemen zonder te betalen, te reizen zonder betalen. Wie geen dak boven het hoofd heeft, heeft het recht om een huis te kraken. Nee, het mag allemaal niet. Maar wat de wet ervan vindt, is niet relevant. Geld is een middel voor onderdrukking en controle en hun recht(sorde) is de onze niet. Ons verzet en onze solidariteit zijn meer dan ooit noodzaak.
Joke Kaviaar, 23 juli 2022
* gemaakt door Thales, niet toevallig ook verantwoordelijk voor wapenindustrie en grensmilitarisering. Zie: https://stopthewaronmigrants.noblogs.org/about-the-campaign/ .