Dit artikel verscheen eerder in Buiten De Orde
Vluchtelingen de straat weer op: We Are Still Here
Met de winter in aantocht dreigt de Amsterdamse Groen Links wethouder Rutger Groot Wassink vluchtelingen op straat zetten. Het zijn mensen van de vluchtelingen actiegroep We Are Here die verblijven in een van de Landelijke Vreemdelingen Voorzieningen (LVV) in Amsterdam en niet zijn weggegaan nadat hen werd gesommeerd te vertrekken.
Wie waren dat ook alweer, We Are Here? “We zijn onzichtbaar gemaakt”, aldus een van hen, Sami, in een artikel op FunX. Reden om de straat op te gaan. Maar niet om er te slapen, maar om te demonstreren. Tegen de ontruimingen, voor een echte oplossing, om weer zichtbaar te zijn. 23 november was de eerste demonstratie een feit: No temporary solutions but permanent residency! ‘We Are Still Here’ heet de groep nu: we zijn er nog!
Dagvaardingen
Op 1 november jl. voegde Groot Wassink daad bij dreigement en dagvaardde de vluchtelingen die eensgezind weigeren om de Landelijke Vreemdelingen Voorzieningen (LVV’s), een pilotproject, te verlaten. Hoe dat afloopt, valt bij het schrijven van dit stuk niet te zeggen. Een ding is zeker: Groen Links doet er alles aan om deze belofte, gedaan in het verkiezingsprogramma voor de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018, te breken: ‘Niemand in Amsterdam slaapt op straat’.
Tijdens die verkiezingen misbruikte Groen Links vluchtelingen om stemmen te trekken. Ze werden ingezet om in Groen Links verkiezingsjasjes te lopen tijdens demonstraties. Ook de komende verkiezingen staat de loze belofte weer in het programma. Dit keer zullen vluchtelingen geen reclame voor hen maken. Op de demonstratie van 23 oktober reageerde Groot Wassink:
“Ik ga niks overhaast veranderen. In de zomer van 2022 vindt de evaluatie van deze proef plaats. De LVV is wat mij betreft een enorme verbetering ten opzichte van de bed-bad-brood-voorziening, maar dat het niet optimaal is en doorontwikkeld moet worden, lijkt me ook evident.”
Lees: het lukt niet om mensen het land uit te werken. De LVV als chantagemiddel is mislukt.
“We zijn onzichtbaar gemaakt”
2012: We Are Here, van tentenkamp tot kraken
Na de ontruiming van het grote vluchtelingenactiekamp in Ter Apel op 23 mei 2012, bezette een groep vluchtelingen op 25 september van dat zelfde jaar een terrein aan de Notweg in Amsterdam West en zette een tentenkamp op. We Are Here was geboren. Toenmalig burgemeester Van Der Laan liet het tentenkamp op 30 november 2012 ontruimen, waarna er niks anders op zat dan het kraken van woonruimte. In de loop der jaren werden heel wat panden gekraakt, groeide de groep en paste die groep al snel niet meer in een enkel pand. Intussen werd in veel gemeenten noodopvang gerealiseerd: de Bed-Bad-Brood voorzieningen (BBB’s), soms uitgebreid met de B van Begeleiding. De BBB’s waren de staat echter een doorn in het oog: het was onvoorwaardelijke opvang en zou het vertrek naar ‘eigen’ land van de vluchtelingen niet bevorderen.
2018: Hoe lossen we het vluchtelingenprobleem op?
Het werd in 2018 aanleiding voor een onderzoek. Adviesbureau Pro Facto onderzocht daarin de mogelijkheid voor een vorm van opvang die mensen moest ‘begeleiden’ richting een ‘duurzame oplossing’. De verborgen agenda: deze duurzame oplossing zou vooral bestaan uit ‘vertrek’. Het probleem van vluchtelingen die tussen wal en schip vallen en op straat moeten overleven en noodgedwongen panden kraken moest voor eens en voor altijd worden opgelost. Maar hoe beweeg je mensen die je al jarenlang stelselmatig hebt opgejaagd en die moeten knokken voor hun recht op bestaan ertoe om de strijd op te geven? De IND en de DT&V hebben hun best gedaan, een uitzetmachine waardig. De werkwijze van de IND is er immers op gericht zoveel mogelijk asielaanvragen af te wijzen en eindeloos door te procederen en in beroep te gaan als een vluchteling bij de rechter gelijk heeft gekregen. De IND vertikt het ook nog eens om het buitenschuldcriterium toe te passen als mensen wel meewerken maar toch niet weg kunnen, zoals voor veel mensen van We Are Here ook het geval is. Het deportatiebroertje van de IND, de DT&V, slaagt er tot ergernis van staatssecretaris Broekers-Knol vervolgens niet in om mensen het land uit te gooien. Dat kan gewoon niet als ambassades niet meewerken. Zelfs niet als je mensen anderhalf jaar opsluit. Het gevolg van al die mislukte pogingen om te komen tot een ‘sluitend asielbeleid’ is dat veel vluchtelingen een leven leiden van afwisselend opgesloten worden en op straat leven.
Het zal je niet verbazen dat ook dat onderzoek van Pro Facto niet tot doel had een oplossing te vinden voor vluchtelingen, maar voor de staat en de gemeenten. Uit de conclusies van het door Pro Facto in april 2018 uitgebrachte rapport met de veelzeggende titel ‘Onderdak en opvang door Rijk en gemeenten van vertrekplichtige vreemdelingen en de invloed daarvan op terugkeer’:
“Als de vreemdeling het gevoel heeft dat de begeleidende partij primair op terugkeer wil aankoersen, zal hij minder snel aannemen dat legaal verblijf onmogelijk is. (…) We hebben eerder geconstateerd dat voor een deel van de BBB-populatie de verlening van een verblijfsvergunning toch een haalbare optie is gebleken. Het is aannemelijk dat dit feit de inzet van vreemdelingen gericht op terugkeer kan belemmeren.”
Zeven maanden later, op 28 november 2018, werd tussen het rijk (lees: de IND en de DT&V) en de gemeenten een convenant gesloten over de proef met de LVV’s. De pilot zou lopen tot eind 2021 maar is intussen met een half jaar verlengd tot medio 2022.
2019: In gebruikname LVV’s: beloftes, chantage en dreigementen
In de loop van 2019 werden de LVV’s in de vijf proefgemeenten Amsterdam, Eindhoven, Groningen, Rotterdam en Utrecht in gebruik genomen. Gemeenten gingen de organisatie van de LVV’s op zich nemen. Het moest vooral niet teveel lijken op bestaande locaties gericht op vertrek. De dwang blijkt echter wel uit het sluiten van de BBB’s op het moment dat de LVV’s in gebruik werden genomen. Zo was er geen alternatief meer en werden mensen die in aanmerking kwamen voor enige vorm van opvang gedwongen de LVV te accepteren. Wie niet in aanmerking kwam, werd weer overgeleverd aan het leven op straat. Vluchtelingen werden tegen elkaar uitgespeeld.
De vluchteling wordt gereduceerd tot proefpersoon terwijl de wortel wordt voorgehouden dat er eindelijk een einde zal komen aan een leven in angst en onzekerheid.
De betrokken gemeenten deden een aanbestedingsprocedure om NGO’s bij het project te betrekken. Zij moesten het vertrouwen van vluchtelingen winnen en krijgen daarvoor subsidie. Daar zijn verschillende NGO’s op in gegaan. Verwachten ze dat ze iets voor vluchtelingen kunnen betekenen? Feit is dat ze worden gebruikt om te dienen als de fluwelen handschoen die je met zachte hand wegwerkt.
De LVV pilot is in de eerste plaats een experiment: elke gemeente vaart een eigen koers om te zien wat het beste werkt. Alleen dat is al verachtelijk. De vluchteling wordt gereduceerd tot proefpersoon terwijl de wortel wordt voorgehouden dat er eindelijk een einde zal komen aan een leven in angst en onzekerheid. Maar niets is minder waar. De LVV is opvang onder voorwaarde: meewerken aan ‘het perspectiefplan’.
Tijdens de demonstratie vertelde een van de vluchtelingen dat het missen van een enkele afspraak met een van de vele betrokken organisaties reden is om te concluderen dat je niet meewerkt. Wat vluchtelingen zelf willen en kunnen speelt geen enkele rol. “Ik ben ingenieur. (…) Stop immigranten als domme mensen te behandelen” zegt Hidaya bij aanvang van de demonstratie.
“We worden behandeld als dom, onwelkom, giftig. Dat geeft allemaal enorm veel stress.” vertelt Sami. Wat moet lijken op liefdadigheid is in feite chantage. De hulporganisaties moeten het werk van de IND over doen, dezelfde vragen stellen, “copy and paste” aldus Sami, en nogmaals constateren: je maakt geen kans. Dat is wat de IND wil. Het is niet de bedoeling dat het vuile werk van de IND wordt gecorrigeerd, dat bewijzen worden gevonden die alsnog leiden tot het verlenen van asiel.
Het experiment
In drie gemeentes is het verblijf voor onbepaalde tijd: Eindhoven, dat weigerde de BBBB opvang te sluiten en waar geen druk is om de LVV in te gaan, Utrecht en Groningen. De druk om binnen enige termijn tot een ‘oplossing’ te komen is in deze steden niet aanwezig. Anders is dat in Rotterdam en Amsterdam waar respectievelijk een maximaal verblijf van zes maanden en achttien maanden geldt. Dan moet je opgehoepeld zijn of je wordt op straat gezet.
Om vluchtelingen uit Leiden naar de LVV in Rotterdam te krijgen, werd in Leiden de BBB gesloten. In een artikel in de Groene Amsterdammer van 24 juni 2020, getiteld ‘De landelijke vreemdelingenvoorziening werkt niet’ over de LVV’s in Rotterdam, Amsterdam en Eindhoven viel te lezen dat de Rotterdamse Pauluskerk en stichting Rotterdams Ongedocumenteerden Steunpunt (ROS) ‘sceptisch’ zijn na zeven maanden meewerken aan de LVV. Het eindigt toch weer met het op straat gooien van mensen, zeiden ze toen al. Inmiddels is een meerderheid van de Leidse gemeenteraad er ook achter dat de LVV’s ‘niet werken’ en wordt daar gesproken over het openen van een eigen opvang. Of dat een verbetering wordt, moet je maar afwachten. Maar dat de LVV ‘niet werkt’, ook niet voor de staat, is allang niet meer alleen de mening van vluchtelingen die door alle druk die op hen wordt uitgeoefend vooral in de grond gestampt worden.
Op de dag van de demo liep er even politie binnen in de opvang. Meteen sloeg de angst toe: kwamen zij vrouwen ontruimen?!
De ‘gekooide vogels’ van Amsterdam
In Amsterdam zijn er op acht locaties LVV’s ingericht. De opvang wordt vooral verzorgd door HvO Querido en het Leger De Heils. Er is één opvang alleen voor vrouwen. Deze wordt gerund door Stichting Mayou Angelou. Het feit dat een stichting die de naam draagt van burgerrechtenactiviste en schrijfster van ‘I Know Why the Caged Bird Sings’ meewerkt aan de LVV is tekenend. Bij deze LVV aan het Javaplantsoen in Amsterdam begon de demonstratie op 23 oktober. Vooraf aan deze demonstratie stuurde de stichting een brief die besluit met:
“Wij zetten ons als organisatie in om de vrouwen die bij ons verblijven zo goed mogelijk te helpen en een veilige plek te bieden tijdens hun verblijf binnen onze opvang. Onderdeel hiervan is ook een gevoel van veiligheid en ik hoop dat jullie als organisatie dit niet in geding zullen brengen door te demonstreren voor onze deur en het welzijn van de vrouwen binnen onze opvang hierin mee te nemen.”
Dus de aangekondigde demo bedreigde de veiligheid en het welzijn van de vrouwen?! Verdeel en heers, intimidatie. Op de dag van de demo liep er even politie binnen in de opvang. Meteen sloeg de angst toe: kwamen zij vrouwen ontruimen?!
Waarom gekooide vogels zingen? Vraag het aan de vrouwen in de LVV!
Pijnlijk in Amsterdam is ook de medewerking van het ASKV/Steunpunt Vluchtelingen. In de balans die zij opmaakten in juli 2020 werden tal van aanbevelingen gedaan om de LVV te verbeteren. Niet om deze af te schaffen. Op de website van de ASKV valt te lezen:
“Op 13 september 2021 organiseerden VluchtelingenWerk Nederland, ASKV/Steunpunt Vluchtelingen en Stichting LOS een online expertmeeting over de Landelijke Vreemdelingenvoorzieningen (LVV). Tijdens deze expertmeeting stond de uitwerking van de LVV op de openbare orde en veiligheid centraal. (…) Een rode draad door de avond was de verbeterde samenwerking tussen de verschillende deelnemers aan de LVV-pilot.”
Dat doet alarmbellen rinkelen: ‘openbare orde en veiligheid’. En wie zijn die deelnemers? DT&V, IND, vreemdelingenpolitie. De samenwerking tussen deze drie wil je niet eens zien maar de ASKV juicht erover.
Vluchtelingen van We Are Still Here zijn al jarenlang heel kritisch over het ASKV. omdat vrijwel geen van hen geholpen werden door het ASKV, een enkele uitzondering daar gelaten. Het
ASKV is een “voorportaal van de IND” geworden, “ze leggen gewoon uit dat ze niet kunnen helpen omdat de IND toch af gaat wijzen”.
We Are Still Here!
Tijdens de eerste demonstratie op 23 oktober zei Yusuf:
“Ze maken deze dingen in hun eigen belang. Het is er niet voor de uitgeprocedeerde vluchteling. Uitgeprocedeerde vluchtelingen raken er alleen maar door gefrustreerd. Waarom? Omdat ze blijven herhalen: Ga terug naar huis.”
En Sami:
“Tegen de politici die dit bedacht hebben, zeg ik: schaam jullie. (…) Wie zegt dat dit vluchtelingen helpt, zeg ik: schaam jullie. (…) Als je echt wilt helpen, doe dan iets voor ons, voor vluchtelingen. Je moet ze het recht geven om te werken, te studeren, geef hen vrijheid. Geef me niet dat ‘niet welkom’ gezicht. (…) En doe niet net alsof met het creëren van dit soort projecten je helpt, en dan naar de media gaan en zeggen ‘we helpen de vluchtelingen, we doen dit en dat’. Dit is als snoep, we zijn geen kinderen.”
De mensen van We Are Still Here zijn strijdbaar. De onderlinge contacten en die met supporters van het eerste uur zijn er nog en dat is maar goed ook. Nu is het zaak om op de grote trom te slaan: de LVV wordt “gebruikt als waarschuwing, als bedreiging” aldus Sami bij aanvang van de demonstratie. En nu dreigen er daadwerkelijk mensen op straat te worden gesmeten. Hoe zat dat ook alweer, Groen Links? ‘Niemand in Amsterdam slaapt op straat!’ ?
En dan dit nog: op 14 december 2019 viel in Het Parool te lezen dat burgemeester Halsema wil dat de jacht op (krakende) vluchtelingen wordt geopend: “Na wéér een kraakactie van asielactiegroep We Are Here vond de burgemeester het tijd dat de vreemdelingenpolitie gaat handhaven. (…) In gesprekken met staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (Asielzaken) heeft de burgemeester er inmiddels ook op aangedrongen. (…) Daarom is het wat Halsema betreft nu tijd dat de vreemdelingenpolitie gaat optreden en de laatste We Are Here-activisten in detentie plaatst. De burgemeester heeft het kabinet van dit verzoek op de hoogte gesteld.”
De LVV is niets anders dan de zoveelste loot aan de chantageboom van ‘Vrijheidsbeperkende Locatie’, ‘Gezinslocatie’, ‘Gesloten Gezinsvoorziening’ en ‘Detentiecentrum’.
Op 20 april 2021 stuurde Groothuis Wassink een tussentijdse raadsinformatiebrief naar de gemeenteraad waaruit blijkt dat hij donders goed weet de bedoeling is van de LVV:
“De maximumtermijnen van 1,5 jaar zijn voor de eerste LVV deelnemers in januari 2021 verstreken. (…) Voor andere personen begint de maximale looptijd ook in zicht te komen. Deze druk kan doorbraken veroorzaken. (…) Wat opvalt is dat de niet-duurzame uitstroom is toegenomen. Met name het aantal beëindigingen van deelnemers die niet willen meewerken aan terugkeer is gestegen. Casemanagers van terugkeerorganisaties informeren de personen voorafgaand aan de beëindiging zorgvuldig over de consequenties van het niet meewerken aan perspectief.”
Dus: ‘kan doorbraken veroorzaken’ en ‘informeren over consequenties’ ofwel: door te dreigen mensen op straat te zetten, kan worden bereikt dat mensen ‘uitstromen’, lees: zichzelf deporteren. De LVV is niets anders dan de zoveelste loot aan de chantageboom van ‘Vrijheidsbeperkende Locatie’, ‘Gezinslocatie’, ‘Gesloten Gezinsvoorziening’ en ‘Detentiecentrum’.
Hoe laat is het? Solidariteit!
De demonstratie van 23 oktober was nog maar het begin van nieuw verzet, meer actie. Er waren zo’n 250 mensen. Teleurstellend, volgens een van de organisatoren. Waar waren nu al die mensen die met duizenden voor hun woonrecht op kwamen? Dit gaat toch ook over woonrecht? Sterker nog: dit gaat over het recht op bestaan!
De mensen van We Are Still Here hebben onze solidariteit hard nodig. Wat gaan we doen als de politie erbij wordt gehaald om mensen eruit te slepen? En daarna? Dan zal er weer gekraakt moeten gaan worden. Laten we samen met de vluchtelingen van We Are Still Here hun strijd weer zichtbaar maken en helpen winnen!
Joke Kaviaar, 7 november 2021